Malacatoya e Tepalón (28 de outubro)

Qué día máis bo o de hoxe!

Como vos dixen onte fun acompañando á xente de “Calli-Tanday” ás comunidades rurais de Malacatoya e Tepalón.

Ás 8.15 quedara na casa comunal para coller a camioneta. Recollimos polo camiño a Dona Chilo, Dona Dora e Eliza, que comigo iamos dentro da furgoneta, pero Emmanuel (outro membro da organización) ía sentado atrás onde vai a carga e con él acabaron subidos 10! Durante o percorrido van facendo “ray” e recollendo a xente, entre eles algúns profesores que van ata Malacatoya dar clase ou algún que outro comerciante.

O camiño vai dirección norte e sempre bordeando a beira do lago ata que un se vai adentrando nos grandes arrozais e deixa de ver a auga, pero sempre queda moi cerca. A estrada é de terra e ó longo dela vas atopando grandes pozas pero grandes grandes que ás veces eu pensaba que era incrible realmente que a furgoneta pasara… Nalgunhas metíamonos coa auga cubrindo ata a metade do vehículo! Seica máis dunha vez teñen quedado varados no medio e tiveron que empurrar, por suposto cubertos de auga.

Vas vendo dende o coche as casiñas das familias que viven nesa zona, a maioría viven da pesca que van sacando do lago e máis da recolleita do arroz. E a carón das súas casiñas, aínda preto de Granada, están as grandes quintas das familias “importantes” da cidade e que usan para os seus fins de semana. Moito contraste.

Son uns 30 kms pero tárdase en percorrelos unha hora.

Imprescindible cruzar o río Panaloya que cruza a comunidade de El Paso; cóllese unha barcaza na que os homes axudan mover tirando dun cable de aceiro que vai dunha beira á outra do río, un enorme río que desemboca no lago Cocibolca.

Máis adiante un xa chega á comunidade de Malacatoya, moi humilde. Alí a asociación FUNDAVI (Fundación Apostamos por la Vida) xunto coa colaboración de “Calli-Tanday” traballan nunha casa comunal que pertence xuridicamente á xente, o goberno non ten ningún dereito sobre ela. Alí teñen un dispensario de medicamentos que venden á xente a un prezo moito máis baixo do que se ofertan nas farmacias: unha xeringa custa 1,50 córdobas fronte ás 4.50 da farmacia; Jeanette, a rapaza que leva o local, contoume que un medicamento para a súa nena alí conseguíuno por 19 córdobas e que na farmacia costáballe 90. Eliza contoume que eles non fan negocio coa venda de medicamentos, simplemente co gañado páganlle a Jeanette e mais costean os gastos da luz e auga da casa comunal. E cando non dispoñen dos medicamentos as familias (moi humildes) teñen que trasladarse ata Granada (percorrido que xa imaxinaredes nada doado, non hai nin moitos buses que o fagan) co conseguinte gasto económico e perda de tempo ademais de ter que pagar moitísimo máis do que en realidade se puideran permitir.

Coñecín con Eliza a Lesbia Brizuela, unha líder da comunidade pertencente a unha organización do goberno que é o CPC (-----) e que presionando e presionando conseguíu que en Malacatoya se levasen a cabo os módulos de educación para mulleres adultas para a obtención dos títulos de Primaria e Secundaria que nunca puideron obter por ter que deixar de estudiar no seu momento. Na nosa conversa xurdiron varios temas, outro foi o do maltrato que moitas mulleres sofren e que se negan a denunciar e cómo están intentando conciencialas nesa dirección; explicounos o caso dunha muller que coñece maltratada polo home e que este cando a agrede esperta ó neno para que o vexa.

Cambiando de tema, falou da estrada pola que viñemos e que están amañando pero que cree que non chegará ata nin siquera á comunidade de El Paso, o cal é un terrible erro xa que é fundamental o bo estado desa vía para o traballo que se fai nesta zona, a de maior cultivo arrozal de Nicaragua; falaba de levar ós agricultores, recolectores e familias a protestar alí onde están as máquinas.

E todo o van conseguindo estas asociacións por medio da loita, loita continua dende xa fai moitos anos conseguindo pequenos avances por parte dos gobernos e da propia xente das comunidades, que é vital que desenrolen a conciencia do fundamental que é a organización deles mesmos para ir conseguindo eses cambios progresivos e tan beneficiosos. E son as mulleres as grandes protagonistas destes cambios, son as que realmente teñen máis interés e dan os verdadeiros pasos.

Como por exemplo Ama Claudia, unha señora que vive na comunidade do Tabacal, cruzando ó outro lado do río Malacatoya. Según Eliza é unha muller única, xa maior pero con moitas ganas de facer cousas e que sempre traballou con honestidade en todo o que se propuxo e lle propuxeron. Entre algunhas das cousas feitas, con outras mulleres levou a cabo o proxecto dun muíño, moi importante para a súa economía.Unha vez alí, invitounos a comer un peixe chamado "mojarra", riquísimo, con arroz e plátano cocido.

Na casa comunal do Tabacal reciben na tempada de verán en España a voluntarios e voluntarias que traballan en proxectos de alfabetización e ó mesmo tempo convivindo estreitamente coas familias.

Toda a historia de “Calli-Tanday” e FUNDAVI é moi longa e teño medo de non sabela contar pero sí quixera mencionar a labor que unha muller de Lugo coñecida como Ana María, fundadora de FUNDAVI e pertencente a AXUNICA realizou e realiza dende fai moitísimos anos. Todo o mundo a coñece aquí e axudou a moitas mulleres destes lugares a unirse e traballar xuntas.

Dende Malacatoya agardamos un bus (o último que pasa por alí, á unha do mediodía) que nos achegou a Tepalón. Nesta área hai dúas casas comunais, Tepalón I e Tepalón II. Na primeira Dona Dora estaba reunida cunhas mulleres que levan o proxecto do comedor escolar para os nenos da zona, un incentivo para que vaian á escola e para garantizarlles unha boa comida ó día. E Dona Chilo leva un obradoiro de costura con outro grupo.

A Eliza tocáballe ir a Tepalón II onde a agardaba un grupo bastante numeroso de mulleres e algún home para falar do proxecto da auga potable e mais da electrificación. O proxecto de electrificación está subencionado nun 30% polo Concello de Lugo e pretende levar luz a toda esa zona, onde nunca tiveron luz e hai mulleres que levan vivindo alí dende comezos do sandinismo, fará uns 35 anos.

As reunións que leva a cabo Eliza prolongaranse durante 5 meses e buscará fomentar a conciencia de grupo e de cooperación entre eles. Comezará falando dos valores humanos e a súa importancia pois son vitais para o éxito destes proxectos xa que se trata de poñer a auga ou a luz de xeito legal e hai xente que non paga e decide “pegar” o seu suministro, o cal é un perxuízo para todos pois cantos máis estén unidos sempre lles sairá máis barato.

Pouco a pouco van conseguindo que esta xente esté máis ilusionada e colabore, polo menos nesta zona o resultado está sendo bo pero noutras, coma no Tabacal, contábame Eliza que despois de percorrer casa por casa (debaixo do sol…) falando con toda a xente especialmente mulleres para que se animaran a participar, chegado o día da reunión non apareceu ningunha. Hai moitas razóns, unha son os homes que non lles deixan vincularse por medo a qué sei eu (doado de imaxinar, por outra parte) e outras a xuventude e pasotismo doutras que prefiren quedar diante do televisor vendo a telenovela.

Os esforzos por tanto son moitísimos, a loita polos seus dereitos vén delas mesmas e non poden agardala por parte dos gobernos que fan máis ben pouco; resulta moi gratificante cando ves imaxes de satisfacción como as de Tepalón.

Nesta área de Tepalón as casas sitúanse cos patios cara o río Malacatoya e cando hai as enchentas de outubro (non é o caso deste ano de sequía) chega a inundar todo ata o camiño; cando o furacán Mitch dicíame Eliza que ela e Dona Chilo fixeron longas camiñadas polo medio da auga ata chegar a onde estaban as familias para que así sentiran que non estaban soas. Por iso tamén a importancia das casas comunais, moitas veces son un lugar de refuxio para estas situacións de desastres naturais, están levantadas algunha a un metro de altura do chan para poder resguardar á xente.

Toda a inmensidade de terra que se pode alcanzar coa vista en Tepalón pertencen a un só home, un terratenente que decidíu entregar unha pequena porción de terras ós agricultores pero sen ningún documento que lles outorgue a posesión dos mesmos, é dicir, a terra é súa e non é súa. Poderían perdela en calquer momento, de feito dito terratenente vende precisamente os inmensos terreos que hai máis alá do río (por creo 5 millóns de dólares) e aí en medio viven moitas familias.

Onte vin moita pobreza (casiñas feitas de plásticos e paos, por exemplo) mais Eliza me dixo que aínda hai zonas peores ás que eles acoden.

A volta fixémola con dúas máquinas de coser na parte de atrás da furgo e esta vez animeime a ir sentada aí, facendo auténtico “ray”. Foi divertido e intenso, a verdade, ver dende aí cómo o “carro” cruzaba as enormes pozas e aguantar os tumbos que a furgo vai dando polos continuos baches. Se unha muller de 50 anos pode facelo dende logo eu tamén tiña que poder.

Cheguei moi cansada onte a casa.