Do Martes 17 ó Xoves 19 de novembro.

Martes:
Derradeiro día na escola “Juan Diego”, no Tepeyac. Por sela última semana de clases xa había moitos menos nenos polo que xuntamos nunha soa aula ós de preescolar, primeiro e segundo grao; despois estiven con 3º e finalmente cunha selección de 4º e 5º que quedaron ata o final pero por obrigación porque a grande maioría xa fuxiran da escola antes de tela clase comigo. Digamos que aquí todo é un pouco máis anárquico.
Coma sempre, as clases foron moi ben pero tiven que despedirme e a pesares do pouquiño tempo que estiven alí houbo algún “chavalo” dos que me deu moita mágoa facelo; foi o caso de Marta e Jordin, de 1º grao, David de 2º e Franklin, Yelsin e Jason de 4º, entre outros. Déronme uns abrazos espontáneos tan sinceros e cariñosos… non teño palabras.

A profesora Dona Chilo foi quen pechou as últimas portas e comentounos se queriamos ir con ela coñecer onde vivía. Ante esa invitación tan especial non podiamos dicir que non. Agarramos as bicicletas e fomos polo camiño que vai máis alá da escola, atravesando un sendeiro de pedras enormes que conformaban o piso desa estrada, un camiño entre bananos e outras árbores fermosas e enormes, un camiño verde verde verde con casiñas de madeira.
A casiña de Dona Chilo é moi nova, construída en bloque e moi pequena. Ten un patio tamén rodeado por bananos que lle dan sombra á terra e a un alpendre de madeira onde ten a cociña de leña e os “trastes”. Polo patio había moitas aves e entre elas destacaban as “pitas de guinea”, negras e moteadas de branco e retratadas na cerámica de San Juan de Oriente. Invitounos a un refrixerio de refresco e galletas e ía tamén ofrecernos de comer pero quedáramos con Celina e non puidemos aceptar. Unha señora encantadora a Doña Chilo, humilde profesora da Juan Diego. ¿Comentei xa que o salario dun profesor aquí son unhas 2000 córdobas ó mes?
Marchamos de contado para comezar o descenso dende o Tepeyac a Granada.

Aiii, e nesta parte comezou a odisea da semana… A bici que tan amablemente nos amañaran saíu rá! Dende que Beta a agarrou camiño de volta da casa da profesora comezou a saírselle a cadea cada dous por tres e por riba o pedal esquerdo estaba frouxo, e tan frouxo que ó pouco de chegar á estrada principal perdeuno sen remedio… Iso unido ó caso da cadea fixo que a viaxe de volta que desexábamos fose un paseo fotográfico de despedida do Tepeyac (especialmente para min) se convertira nun paseo horrible de volta do Tepeyac, baixo o sol do mediodía, por riba! O que soe levar unha media hora levounos ben máis dunha hora, o peor foi para Beta que tiña que empurrarse cos pés para avanzar.
E claro, lembrámonos da “bicoca” de cuadro que nos conseguira e vendera o tipo co que vivimos.

A marchas forzadas chegamos a Granada, cansos e esfameados, pero antes de ir comer fomos deixar a bici no taller de sempre. Ata o día seguinte tiña que quedar alí a “burra”.
Ademais había como unha plaga de mosquitos pequeniños xusto nesa zona, a beira do lago, víanse por miles voando arredor dun e facendo nubes de bichos que tentabas evitar que se che meteran por boca, nariz e ollos.
Á tarde eu tiña que ir despedirme a “Calli-Tanday”, levei uns pasteliños para todos. Din unha clase máis curta do normal e despois nos reunimos no porche e falamos un rato. Estaba Ana Mª, esa muller de Lugo que leva tantos anos loitando coa xente de aquí, e entre ela e algún dos rapaces que viven alí na casa comunal estiveron contándonos cousas do pasado das xentes que agora viven en Aguas Agrias (as familias de algúns dos meus alumnos, Luis, Marbelís e Érika, Luciano ou Yamilé).
Os seus pais viviron a revolución e a loita de fins dos 80 a comezos dos 90 na zona montañosa de Matagalpa, ó norte de Nicaragua, zona de cafetais. Unha loita contra o dictador Somoza, apoiado polo goberno Reagan. Cando a guerra rematou estas persoas seguiron sendo perseguidas polos da “contra”, guerrilleiros do bando perdedor que axusticiaban ós homes na montaña e violaban ás nenas e mulleres despois de roubalas das súas casas.
A situación era tan dura e peligrosa que centos de familias tiveron que escapar das súas aldeas e iniciaron unha loita de ocupación mediante o traballo das terras na zona de Aguas Agrias para posteriormente asentarse alí. Estes labregos e labregas mantivéronse unidos e aínda hoxe forman unha das comunidades mellor organizadas, exemplo de traballo cooperativo en grande parte producto da loita conxunta que arrastran dende fai tantos anos.

Esta historia revivirédela máis adiante na Illa Zapatera. Aquí vos deixo unha foto dos meus alumnos e alumnas e de parte da xente que traballa na casa comunal.

Mércores e Xoves:
Beta foi a Malacatoya e Tepalón.
Eu quedei encargada de ir mirar da bicicleta. Pedinlle a Celina que me acompañara e as dúas asistimos á confirmación do desastre do famoso e tan fantástico cadro da bicicleta: estaba soldado!
Toma! O cadro vello precisamente partira por estar soldado e acabábannos de vender outro igual e por riba co mesmo problema, menudo cara o tipo!
Ademais houbo que pagar as pezas novas do pedal e discos dianteiros co que finalmente fixemos (entre cuadro, o agradecemento ó tipo e isto último) un desembolso de 420 córdobas!!! Con eses cartos case podiamos mercar dúas bicis “enteiras” de segunda man…
O cabreo co que regresei á casa era monumental e foi medrando a medida que comprobaba como o problema da cadea realmente non estaba solucionado, un problema de axustes na montaxe do cadro.

Esa tarde non puiden ir a “Salomón de la Selva” pois Beta levara a outra bicicleta ata a casa comunal. E esa outra bicicleta tampouco estaba nada ben dos pedais co cal tiña tal pánico a que se me rompera polo camiño de furados, pedras e charcos que hai que facer dirección a “Salomón” que preferín non voltar tampouco o xoves e aproveitar para devolvelas bicis o máis enteiras posibles á escola onde nolas deixaran.
A verdade é que o xoves pola mañá amanecín bastante disgustada por todo, polo da bicicleta e a impotencia de non poder solucionar case nada pero sobre todo por non irme despedir a “Salomón” dos profesores e dos nenos, especialmente dos de preescolar e 1º grao cos que tivera máis relación.
Chamei a Giuseppe, conteille a historia e pedinlle que se despedira por min.

Esa mañá do xoves propúxenlle a Beta ir visitar os pobos artesáns de Catarina e San Juan de Oriente. Despois de comer fomos devolvelas bicis e o profesor Mario agradeceunos moito os amaños que lles fixéramos.
Quedábanos un importante encargo por resolver. Non sei se lembrades que no meu primeiro fin de semana aquí en Granada Quelo me levara en bici coñecer un centro de menores que hai ó final do camiño do lago, “Los Quinchos, Casa Lago”, onde os rapaces facían artesanía de hamacas e pulseiras. Eles nos pediran un balón de fútbol sala para xogar alí e eu fixéralle o encargo a Beta de traelo dende España pois aquí son moi difíciles de conseguir e bastante caros.
Como xa non tiñamos bicis tivemos que agarrar un taxi, acordar un prezo con el por levarnos ata alí, esperar uns minutos a entregar o balón e volvernos traer ata o centro. Tamén foi unha xogada a do taxista, primeiro díxonos 50 córdobas por todo e estando xa no coche volteille preguntar que en canto quedáramos e vai e me di que 80 córdobas! Deixémolo aí.

Chegamos á entrada do centro e alí estaban algúns dos rapaces que eu coñecera, entre eles Sergio, un que eu lembraba especialmente. Rapidamente baixamos do coche, recibíronnos con abrazos e de seguido adiviñaron por qué estabamos alí; tiñades que ver as súas caras e as reaccións, voltaron a abrazarnos de tal xeito que todos os malos rollos dos dous últimos días desapareceron de golpe.
Foi unha mágoa que todo fose tan rápido porque nin puiden saudar ó profesor Ricardo, que estaba por alí e co que tivéramos tamén unha bonita “platicada” naquela visita e mesmo nin me decatei de sacarnos unha foto cos rapaces. Cando o taxi xa arrancara vimos sáir ó profesor e pedinlle a Beta que sacar unha foto de todos dicíndonos adeus, non saíu moi ben por ir dentro do coche e en movemento pero alomenos teño algo para recordar.

Sábado 14, Domingo 15 nas Isletas e Luns 16.

Sábado:
Fomos con Celina e Yasir a Masaya, ó mercado. Vai achegándose o final desta viaxe e quero levar algún que outro recordo de aquí e este é o lugar por excelencia para mercar artesanía nica, colares, traxes, chinelas, hamacas…
Teremos que voltar porque quedounos de novo por ver o barrio de Monimbó e creo que é imprescindible segundo a Lonely Planet e tamén segundo Ernesto Cardenal.

Gústame moitísimo ir a Masaya, non me importa repetir unha e outra vez. Os mercados teñen algo especial dende logo e o de Masaya situado ó pé dese gran parking de autobuses que van a calquer lugar, coa xente subindo para venderche o que sexa mentras estás agardando a que arranque, dende a tortilla ou os frescos típicos ata pastillas desparasitadoras e de vez en cando ata sube algún predicador.

Domingo:
Fantástico día. Veu Sara ata Granada; ela é unha rapaza que traballa en Lugo e colabora cun organismo que se chama INPRUH (ou INPRHU, non estou segura) . Durante un mes estará en Somoto, unha vila ó norte do país, máis recóndito e máis frío ca Granada.
Tiñamos planeado visitar as isletas do lago arredor de Granada, algo que aínda non fixeramos e que é visita indispensable pola súa proximidade e beleza, sobre todo.
A idea partíu de Ivania e Pedro, os amigos de Celina, e pareceunos perfecto para un día de domingo. Eles encargábanse de atopar unha panga que nos fixera bo prezo para o traslado ata as illas.
Coincidíu todo perfecto pois Sara chegou dende Somoto xusto a tempo para vir canda nós. Só nos faltou Yasir, que estaba un pouco maliño da gripe.

O paseo é ben fermoso entre os mantos de prantas que crecen na auga, illas de vexetación selvática e aves. Hai unha illa ben pequena coñecida como a Illa dos Monos, evidente por qué, tan só hai monos nela, os “araña” e os “cara branca”; cando a panga se achegou foron saíndo de un en un esperando recibir seguro algún tipo de regalo en forma de banano (con nós non fixeron negocio…) e quedounos a todos a dúbida de qué demo vivían estando alí porque asegúrovos que era unha illa ben pequeniña comparada coas que había arredor.

Hai unhas 300 isletas espalladas polo lago e a mágoa é que un bo número delas son privadas, posesións propiedade das familias máis poderosas de Granada e Nicaragua en xeral, os Chamorro ou os Pellas (lido “pelas” así que vénlles como anel ó dedo o apelido… en fin), por exemplo. E vimos o cartel doutra illa (ben pequena por certo) que se vendía por uns 100.000 dólares, non quero imaxinar o que algunha das outras con gran casa, muros, xardíns…etc podería chegar a costar.
Nós paramos nunha coñecida como “Corre Viento”. Aí hai un pequeno restaurante con mesiñas baixo “ranchitos” (construccións con estructura de madeira e tellado de follas de coco). Nesta illa Celina tiña á súa comadre vivindo nunha das humildes casiñas que a habitan e nós situámonos nesa parte. Coñecimos ós nenos da familia, Jerry e Alfonso (o afillado de Celina), un par de encantadores “chigüines” que nos levaron de paseo pola illa e cos que Beta fixo moi boas migas.

Trala ruta botamos un baño moi divertido co que abrimos o apetito. Celina traía a comida preparada e puxémonos as botas co polo que ela cociñou e mais cos peixes cos que a súa comadre nos obsequiou, riquííííísimos. Precioso regalo.
Ó final un montón de pequenos se xuntaron onde estabamos nós e xogaron ó baseball con Pedro e Beta no pequeno espacio que compartíamos mentras degustabamos uns riquísimos cocos que un señor veu prepararnos machete en ristre: bebimos a auga e comémola sabrosísima carne que iamos tamén preparando para os xogadores servíndolles pequeniñas racións de vez en cando.

Foi unha das excursións máis bonitas (senón a máis) das que levo feito dende que cheguei aquí.
A despedida foi triste sobre todo para Alfonso, un dos cativos, quedou amolado na beira da illa mentras a panga se alonxaba, especialmente pola marcha de Beta co que conectara un montón.


Luns:
Beta marchou con “Calli-Tanday” a Aguas Agrias para coñecer esa zona moi especial por moitas razóns. Alí andan nun proxecto de hortos e el estaba especialmente interesado. Máis adiante contarei por qué é especial esa zona e a súa xente.
Eu tiña a mañá libre e quedei con Sara (que pasou a noite en casa de Celina) para ensinarlle o mercado de Granada, seica en Somoto non hai nada parecido e a froita, por exemplo, escasea e sae moito máis cara que aquí. Todo lle gustou agás o calor, alá no norte é máis fresco e dicía que non sabía cómo eu fora capaz de aguantar aquí todo este tempo, a verdade é que nin eu mesma o sei…
Á unha marchou cara Managua.

Ás catro e media fun cara “Calli-Tanday” dar a miña penúltima clase ós rapaces. Anuncieilles que ó día seguinte sería a despedida, sniff.
Beta chegou de Aguas Agrias, deixaran alí dous semilleiros prantados e a finca do futuro horto toda limpiña; para rematar a xornada deuse un baño na poza que lle dá nome á zona e que está situada no medio do río de augas limpas e clarísimas.
Ah, para rematar ese día, esa noite Beta matou un alacrán no baño da nosa habitación.

Resumo do 9 ó 15 de novembro.

Síntoo, non son capaz de levar a regularidade de antes. Para a semana que vén teredes o resumo seguinte.
Apertas!

Luns:
Despois do concerto tivemos día de descanso e qué mellor ocasión para ensinarlle ó meu querido Beta o máis destacado de Granada.
Nada máis erguernos fomos camiñando pola rúa principal, a Atravesada ou do Comercio, moi preto da nosa casa actual, cara a Casa dos Tres Mundos onde ía estar Oscar recollendo os últimos detalles do concerto. Botámoslle unha man e seguimos a ruta.
O parque central e o mercado, que xa vos dixen mil veces que me encanta, así que cómo non tiña que facer de anfitriona nese lugar. Eu ía extasiada coma sempre ollando para a xente, os postos, o bule-bule xeral e Beta extasiado pola calor… así que paramos mercar unhas gafas de sol e mais unha pucha no posto de Ivania e Pedro. Continuamos e adentrámonos paseniñamente polas encrucilladas da froita, verduras, legumes, cereais, carnes, queixos… De súpeto Beta me rogou que por favor marcháramos de alí que lle ía mal! Ai, qué crueldade a miña para un primeiro día nica meter en pleno mediodía en semellante lugar a ese bendito neófito, non o pensei moito pero é que me gusta tanto ese lugar que estaba desexando que él tamén disfrutara del canto antes. Pero non sei se lle chegará a gustar tanto como a min, xa veremos, ó mellor xa o estropeei.

Fomos comer onde Celina e recibíunos a avoa. Alí recollemos a bici nova e marchamos de excursión cara o lago Cocibolca. Na ruta paramos no taller ó que me gusta levar a compoñer as bicicletas para facerlle un par de apaños de última hora á bici “nova” e xa preparados emprendimos de novo a excursión. Pasámolo malecón e entramos cara o paseo fluvial e centro turístico. Nun dos chiringuitos da praia tomamos algo vendo cómo ameazaba choiva e mais unha fermosa garza branca pousar nun embarcadeiro de madeira. E comezou a chover, mellor dito diluviar, claro. Intentamos librarnos do peor correndo coma almas que leva o diaño cara o taller onde quedaramos para devolver 10 córdobas (non tiñan cambio para nos dar, qué raro neste país…) e chegamos completamente mollados e manchados polo lodo que nos autosalpicábamos. Alí resguardámonos un ratiño e en vista de que non tiña trazas de parar (penso que era unha choiva torrencial debida en parte ó furacán Ida que acababa de pasar pola costa Atlántica de Nicaragua) tivemos que saír sen remedio.

E sen máis remedio Beta rompeu a chancla nada máis tocala auga coa forza que esta traía! Tivemos que subir cara o centro por unha “rúa” (por chamala de algunha maneira) que era puro lodo e corrente de auga!
Podédesvos imaxinar cómo chegamos á casa, aiii, qué peniña dabamos…
Non estivo nada mal para o primeiro día de inmersión nica (jajaja!) do meu querido Beta.

Martes:
Tamén lle metín caña levándoo á escola “Juan Diego”, onde a profesora de 5º grao lle deixou toda a clase para él, tódolos nenos de golpe para explicarlles divisións e multiplicacións por dúas cifras. Creo que houbo algún momento no que o pasou un pouquiño mal. E normal, na súa vida deu clase e por riba con estes túzaros “chavalos” coma primeira experiencia, toma!
Para min foi a miña primeira experiencia en solitario (Quelo xa se despedira) e non me foi nada mal. Mais remato agotada desa tremenda fazaña de dar 50 minutos de clase a 5 graos de primaria, entre o calor e o percorrido que hai que facer para chegar ata alí… Pero así todo é moi gratificante.
De volta en Granada tocoume “Calli-Tanday” pola tarde, eran máis que habitualmente, uns 7 cos que estiven ensinando a interpretar unhas partituras de percusión corporal. A clase foi moi boa.
Contra as 7 da tarde Beta xa non podía máis, a falta de costume.


Mércores:
Tocáballe a Beta ir coa xente de “Calli-Tanday” a Malacatoya e Tepalón (como fixera eu unha vez). A min tocábame ó mediodía arrancar cara “Salomón de la Selva”. Fun buscar a Giuseppe e para alá fomos. Como o luns chovera tanto os famosos charcos que hai no percorrido cara a escoliña eran case piscinas e intentei ir preparada xa que a semana pasada non sei se lembrades metera o pé dereito enteiro coa bota en “puritito” lodo. Entón pensei en levar as miñas chanclas plásticas do mercado (típico modelo nica) para poñelas para atravesar o charco máis grande. E ó chegar á escola lavar os pés na mangueira que hai enchendo o pilón onde van beber os nenos.

Nada máis chegar ó charco mudei de calzado e propúxenme seriamente cruzar polo medio, algo que sempre fan Giuseppe, Ryan e o profesor José con éxito, mollándose un pouco pero con éxito. O meu amigo Giuseppe cruzou primeiro e fixei a traxectoria por el feita para repetila. Encallei nas pedras! Para non perder o equilibrio non me quedou máis remedio que pousar o pé dereito no medio e medio da auga, puaj! A bici seguíu cara diante pola inercia e o pé saíu da auga sen chancla! E tiven que acabar de determe e cun pé desnudo voltar para atrás a tentar de recuperar a “chinela”, cómo? Pois metendo a man na zona onde cría que podia estar, puaj! Aiii, qué noxo me deu… o pobre Giuseppe veu socorrerme e tamén el entrou na auga comigo e cun pao afanouse por salvarme a “chinela” con consecuencias para el, non daba sacado o seu pé do lodo onde se meteu. En fin, que tiven que convencelo para que parara que total non pagaba a pena ese sufrimento por un par de chinelas que costaban 30 córdobas (1 euro).
E ríndonos, por non chorar, fun cara a escola pedaleando cos pantalóns doblados por riba das rodillas, cunha chinela cutre-plástica verde no pé esquerdo, o dereito desnudiño e ámbolos dous manchados de “merda” ata as canelas.
“Maloserá que ó chegar á escola non nos poidamos limpar coa auguiña da mangueira do pilón!” Xa! Aí non rematou a historia, xusto ese día, tiña que ser xusto ese día, rompera a tubería e a escola estaba sen auga! E isto é para a miña nai: as toalliñas húmidas antibacterianas que me mercache para traer salváronnos a vida, levaban no fondo da miña mochila exactamente un mes e sen usar e qué mellor ocasión. Tivemos que meter os pés no pilón pequeno (como dixo Giuseppe, o peor que podía pasar é que aí tivera bebido algunha vaca) e rematamos de limparnos coas benditas toalliñas húmidas. Os nenos que andaban por alí partíanse de risa coa historia da chinela e dicíanme que non me preocupara que seguro flotaba e a collía.

Como inesperada compensación, unha nai que vive preto de alí apareceunos cun delicioso pratiño de yuca ben cocidiña con ensalada de repolo aliñada con laranxa agria (moi rico ese aliño), un para cada voluntario e profesor, qué riquiña!

Como non había auga as clases remataron antes.
Á volta para casa fun descalza todo o tempo. Menuda fregoteada me peguei na ducha.
Beta chegou tamén con historias das comunidades. Gustoulle.


Xoves:
Tocábame voltar para a mesma escola e fíxeno con novas chinelas cutre-plásticas vermellas. Beta viña esta vez comigo. Chegamos ó famoso charco e a que non adiviñades qué pasaba esta vez? Unhas dez vacas andaban bebendo (e mais facendo outras cousas) arredor e no medio e medio! E houbo que pasar, claro. Esta vez fixen a traxectoria que fan os de aquí, pola beira da dereita e logo en diagonal polo centro; pois xa me vedes espantando unha vaca que me coincidía xusto diante da miña traxectoria! Algúns veredes o vídeo que o gracioso de Beta me gravou, para o recordo…
Pero crucei, mollándome pero crucei. Esta vez sí había auga na escola e o aseo foi moito máis completo.
Cando chegamos estaban os maiores estaban recibindo unha charla sobre os dereitos dos nenos e adolescentes.

No receso todos xogaron ó baseball e Beta iniciouse no deporte de maior éxito en Nicaragua, penso eu. Nas rúas e case en calquer lugar sempre ves a alguén xogando a batear.
Durante este receso houbo unha reunión de nais e pais cos profesores para falar dos usos que se lle ían dar na comunidade ó forno que hai no patio da escola e onde varias nais van cocer pan. Así que o partido durou moitísimo máis do normal.


Venres:
Día do meu primeiro obradoiro.
Ás 8 da mañá comezaron a aparecer os primeiros alumnos e alumnas. E eu comezaba a poñerme un pouco nerviosa pola responsabilidade: un obradoiro dunhas 4 horas sobre percusión corporal a alumnos profesores nicas e estranxeiros, en xeral profesionais da música.
Foi bastante ben, entretidos e moi agradecidos por todo o que lles transmitín, a maioría das cousas aprendidas por min noutros obradoiros onde fun eu moi ben ensinada. Rematei co xogo dos vasos e se os vírades alongando a duración do taller case unha hora máis, todos coma posuídos polo ritmo golpeando cadanseu vaso contra a mesa e sen poder parar, qué gratificante para min! A xente marchou mostrándome moito agradecemento.

O malo foi a nova que me deu Beta nada máis saír do obradoiro, a bici que eu empreguei todo este tempo partira pola metade. Era visto que podía ocorrer pois xa ma prestaran soldada, un erro por parte da persoa que anteriormente a tivo pois foi unha solución temporal a que tomou e outro erro pola miña parte collela sabendo que estaba soldada; o caso é que de súpeto tivemos que solucionar nós o problema doutro. E menos mal que non rompeu baixando dende o Tepeyac, costa para abaixo, porque podía ter ocorrido algo peor.
Cando na escoliña me deixaron a bici foi coa condición de amañala e por suposto devolvela ben así que tiña enriba a responsabilidade (non sei se xusta ou non) de solucionar a papeleta.
O caso foi que ó chegar á casa onde agora estamos a parella que tamén están aquí de inquilinos en seguida nos quixeron axudar a atopar outro cadro para a bicicleta, de segunda man, claro, que aquí pódese conseguir por 150 córdobas perfectamente. E nós dixémoslles que a ver qué facíamos, que se o atopaban pois que vale pero que non se tomaran molestias que non lles correspondían…blablabla, o caso é que nese momento comezou un capítulo que nos está dando dende onte (martes 17) bastantes bastantes dores de cabeza.

Esa tarde quedaramos coa Luísa para ir á súa casa rozarlle no patio de diante. Levaba dous meses vivindo coa Celina e o monte chegáballe á parte de diante da casa, dicía ela. Marchou o mércores para alá e fíxoo poñéndose moi triste; como Celina pillara a gripe e estaba un pouco mala, a Luísa cando se despedíu de min acabou cos ollos cheos de bágoas e pedíndome que lle botara un ollo á súa filla, “le pido que me mire por mi flaca”, susurrou.
É tan linda a Luísa que non puiden evitar dicirlle que lle iriamos facer unha visita á súa casiña, a ela e máis á Carla, e que lle botaríamos unha man. E así foi. Aí quen máis deu o callo foi o Beta, con machete e pá.
Coñecimos a súa pequena comunidade, un asentamento ó pé da estrada que vai cara Masaya onde a maioría son descendentes dela.
Regalounos un “noni”, unha froita ben rara que seica ten diferentes propiedades terapéuticas.
Dous dos detalles máis divertidos foron a tela coa que tiña tapadiños ós seus fillos verdes e con plumas, os “chocoyitos”, na súa gaiola, tiña exactamente as cores da bandeira de España e dixo que lla deran en Costa Rica; e o outro era a outra tela que facía de felpudo na casa, unha camiseta de propaganda para a campaña política dun congresista americano, Bob Duckworth.

Foi moi agradable a visita. Para marchar acompañáronnos ata a parada do bus a avoa, a Carla e outros dous dos moitos netos que ten a Luísa, Carlos e Diana.

Cando chegamos de volta na casa xa nos conseguiran o cadro da bici, pedíronnos por él 200 córdobas e aceptamos pois nos dixo o inquilino que estaba moi ben e que blablabla… Púxose a montalo ipso facto. A verdade é que practicamente non houbo posibilidade de réplica e no momento alegrámonos moitísimo de xa ter solución para un problema que persoalmente me preocupou bastante cando xurdíu. A día de hoxe nunca me arrepentirei máis de ter aceptado o trato. Xa vos contarei, se teño humor.

Máis tarde estaba prevista unha festa sorpresa de despedida para Quelo por parte de tódolos voluntarios de Ritmo en los Barrios. Era unha marcha moi especial despois dun ano aquí colaborando, un traballo e axuda moi importante durante este curso así que había que agradecerlle a súa inmensa adicación e interese. Pero foi unha sorpresa ó estilo nica, é dicir, o sorprendido apareceu antes ca maioría dos invitados, tan só o recibimos Sarah, Lenya e mais eu…bueno, e a Colibrí (nome artístico dunha rapaza que é cantante) que foi quen o trouxo case á forza ata a escola onde era a festa.
Oscar dixérame que era unha festa de “trajes” e eu debido ó aviso de última hora asusteime pensando que era de disfraces e claro, non tiña nada preparado para min e Beta para as 7 da tarde pero xa Oscar me aclarou que unha festa de “trajes” significaba que cada un levaba algo de comer: “yo traje esto”, “él trajo lo otro”… Menos mal.

Tamén veu Giuseppe, co que quedáramos para cear, e moita máis xente. Ó final entregóuselle un certificado ou diploma da súa participación de un ano no proxecto de Ritmo en los Barrios. Foi bonito.

Gran Día de mercado, cumpreanos e CONCERTO de RELB (7 e 8 de novembro)

Antes de comezar a redacción de hoxe debo pedir desculpas pola tardanza destes días á que non teño acostumbrado dende que cheguei. Este fin de semana foi moi especial por moitas cousas e non achei tempo para escribir, non tiven un momento. Síntoo. Espero poñervos ó día con esta entrada que imaxinaredes longa.

Para resumir: sábado pola mañá intenso de compras inxentes no mercado, sábado tarde celebración do meu cumpreanos e domingo de gran e exitoso concerto de Ritmo en los Barrios!

Comezamos.

Este sábado foi día de compras “bárbaras” no mercado. Para o día do concerto houbo que preparar o almorzo e varios refrixerios para os nenos, acompañantes e voluntarios que van participar en toda a organización e en total vimos sendo unhas 200 persoas. A responsable de facer a comida é a muller de Don Desiderio, unha señorona valentísima que se ofreceu para facer tamaña tarefa. Deixou encargada unha lista que pasou por cantidades como as seguintes: 200 bananos, 60 piñas, 150 laranxas, 5 ducias de cenouras, outras tantas de “chiltoma” (pemento), 10 kilos ou máis de azúcar, non sei cantas libras de polo e mortadela… en fin, era un encargo inxente de comida que entre Oscar (un nica que traballa para a Building New Hope e levaba a camioneta), Sara (voluntaria de Ritmo en los Barrios), a mamá de Sara (que veu dende Washington para ver o concerto), Paco (un salvadoreño mozo de Sara) e mais eu levamos a cabo. A min tocoume con Paco e Oscar ir ó mercado e tivemos que facer varias viaxes para conseguir todo o que queriamos; Sara quedou no Palí (o supermercado) e a nai coidando da furgo.

O peor foi que choveu intermitentemente durante a mañá e iso dificultou toda esta aventura. Mais finalmente conseguimos todo, xunto coa leña e as “pailas” (olas xigantes) para facer o fresco, o arroz á valenciana, e os sandwiches que se degustarían durante os ensaios da mañá do domingo e tarde.

Achegámosllo todo a Dona Coco e rápido comezou a súa heroicidade e seica non durmiron en case toda a noite para rematar o traballo.

Pola tarde fun mercar un “queque” para obsequiar á miña familia por prepararme unha cea especial de cumpreanos. Idea de Celina, por suposto.

Ata comemos na mesa do comedor que teñen na outra parte da casa, estivo moi ben. A familia ó completo polo meu cumpreanos ceando canelóns con polo, cea especial para ocasións especiais según Enrique. Finalmente o pastelón ese que é tan típico aquí presentar nos cumpreanos, non por ser comida tradicional senón simplemente por moda , bastante empalagoso por outro lado.

E o domingo, o CONCERTO de RELB.

Ás 9 da mañá xa fun para a Casa dos Tres Mundos, comezaban a chegar rapaces e rapazas das escolas cos profesores acompañantes e voluntarios.

Mentras os técnicos de son ultimaban algunhas cousas para comezar o ensaio, os nenos agardaban nervisos nas cadeiras do salón de actos ou entraban e saían a xogar ós patios da Casa. A media mañá déuselles o primeiro refrixerio, banano e galletas.

Comezou o ensaio e proba de son dos instrumentos cos rapaces situados no esceario. A proba de voces agardaría ata a chegada de Carlos Mejía.

Todo ía ben, dentro do horario previsto.

Chegou o almorzo obra de dona Coco; houbo que ir buscar nunha furgoneta unhas 200 racións de arroz e dúas tinas de fresco que degustamos sentados no chan e rodeados de rapaces que en canto puideron foron repetir un prato máis.

Xa comidos, todos foron poñer o uniforme e as bailarinas os seus traxes típicos e preparar peiteados con adornos de frores.

E a iso da unha chegou Carlos Mejía. Puntual. Os nenos recoñecérono en canto entrou pola porta vestido de negro e algúns correron saudalo.

Para as 2.30 estaba previsto facer o ensaio de Carlos Mejía e os Palacagüina xunto cos nenos, probando micrófonos e sonorizando as voces. Rematada esta parte os músicos de RELB foron poñer as súas “cotonas”, uniforme elexido para a ocasión.

Xa case todo estaba listo e a xente comezou a chegar a iso das 4. E chegaron moitos…polo que houbo un pequeno momento de confusión durante o cobro das entradas que conseguimos solventar rapidiño. A iso das 4.20 xa non podía entrar ninguén máis, estaba o salón de actos a reventar. Os nenos colocados nos seus lugares dispostísimos a cantar e cos nervios fervéndolles no sangue.

O espectáculo comezou cunhas actuacións de baile típico por parte de Visión Mundial, unha media hora de variadas danzas ataviados con diferentes traxes tradicionais. Pero o concerto propiamente dito de RELB comezou coa apertura por parte dun pequeno grupo de alumnos da escola Mercedes Mondragón tocando o himno nacional con frautas doces. De aí en diante todos os grupos foron saíndo ó esceario a interpretar os temas que lles correspondían na súa maioría versións de Carlos Mejía; tódalas actuacións remataron con éxito e montóns de aplausos.

E a esperada actuación de Carlos Mejía chegou e non defraudou. A xente entregouse coreando cada unha das pezas que interpretou, practicamente todo o mundo as coñece por ser auténticos himnos desta terra: “Nicaragua Nicaragüita”, “Pobre la María” e “Quincho Barrilete”, adicada esta última ós nenos de Nicaragua e inspirada nun neno de barrio que vendía “barriletes”, ós que nós coñecemos como as cometas.

Os nenos quedaban fitando para Carlos Mejía mentras cantaba, sobre todo durante o ensaio que resultou maior novidade. Foi para todos moi emocionante. O obxectivo cumplido. O soño cumplido.

A radio da Casa dos Tres Mundos (Radio Volcán) retransmitíu en directo o concerto e mesmo se fixo unha conexión con internet; e a televisión no Canal 48 emitíuno este luns.

Rematamos contentos, felices e moi cansos por todo o esforzo do día e os que levaban meses preparando isto cunha sensación de recompensa por tódalas preocupacións e dores de cabeza que puido producir levar a cabo todo este gran evento. Participou dun ou outro xeito moitísima xente e foi gracias a esa xente que se puido levar a cabo. Todo polos nenos e as nenas das escolas, para que poidan ser un pouquiño máis felices a través da música.

Para Bea, ela sabe por qué (5 novembro)

Esta mañá tocoume ir ó banco con Oscar para ingresar unha recaudación moi importante para o proxecto de Ritmo en los Barrios. Algúns xa imaxinaredes a cal me refiro. GRACIAS!

Ás nove e media estabamos diante do banco. Eu non estou estes días en perfecto estado de saúde, é simplemente un resfriado; agora xa estou mellor. Todo veu a raíz de durmir o luns pola noite co ventilador posto e en realidade non facía calor e cando me decatei estaba na cama moqueando. Ó día seguinte amanecín bastante conxestionada, unido ó descenso en bici dende o Tepeyac dándome o sol no cogote… non fixen moi boa combinación e Voilá! Un pequeño catarriño, nada grave.

O caso é que hoxe á mañá non andaba ó cen por cen e Óscar deume permiso para quedar na casa descansando en vez de voltar a “Salomón”, non fora ser que en vez de remitir isto vaia a máis.

Fun avisar a Giuseppe para que non me agardara e voltei para casa. Adiquei o resto do día a ler unha das novelas que merquei fai pouco.

Unha vez que a auga voltou (houbo un corte ata despois do mediodía, máis ou menos) freguei os pratos acumulados no lavadoiro mentras a Luísa durmía.

Xa máis tarde fun buscar a bici destartalada que pedín prestada para Beta e que deixara no taller; ía agardar por Celina para que me acompañara buscala pero parecíame que ía chover así que decidín ir eu soa.

Collín cartos imaxinando que quizais me costara máis de 200 córdobas e a partires de aquí adico esta historia a Bea (lembras o do amaño da túa bicicleta…?): na miña bici houbo que amañar un “punchazo”, os frenos que estaba frouxos, cambialo eixe da roda de atrás e mais poñerlle a pata de cabra; á de Beta practicamente houbo que facerlle unha cirurxía completa, as dúas rodas “punchadas”, os pedais case soltos, a cadea nova e mais engrasado dos pratos e cambio do selector de marchas, estaba roto, e por suposto limpouna porque viña cun “pouco” de morralla a burriña de tanto tempo aparcada. Creo iso foi todo.

Canto credes que me costaron estas pequenas reparacións?

En total foron 110 córdobas! (ou sexa, pouco máis de tres euros!!!)

Xa ves, Beíña, que llo digan a aquel tipo de Coruña…

De volta en casa estiven de charleta coa Luísa, contoume moitas cousas da súa historia familiar. Dura.

Mercado pola mañá cedo e ata arriba de lodo (4 de novembro)

Esta mañá foi a que máis cedo tomei para ir ó mercado, ás nove. Había moito movemento e moita mercancía, xeralmente vou despois de comer e xa hai menos postos abertos e menos xente. E curiosamente os prezos son máis caros tamén pola tarde, cando eu pensaba que ó estar a piques de pechar baixarían o que piden por iso de vender a mercancía antes de rematar o día.
Encántame ir e pasear entre os postos. Sempre te sorprende algo novo. Hoxe entrei no edificio do mercado, xeralmente camiño polos que están afora pero como tiña tempo permitinme ese luxo. Fun dar coa sección das pescadeiras, baixo o tellado do antigo mercado alí estaban as mulleres vendendo o seu peixe, abunda a “morraja” e o “wapote”, collidos no lago.

Fixen unha boa compra, o peor foi levalo todo de volta ás costas, na mochila: 4 libras de arroz por 32 córdobas, 2 de frijoles por 19 córdobas, 1 boa piña por 15 e unha ducia de deliciosas laranxas por 10!
Se o euro está a 30 córdobas, imaxinade qué pouco gastei.

Máis tarde fun á “Quinta de los Chavalos”, a escola ó pé do lago, buscar unha das bicis defenestradas que alí teñen para compoñela para cando chegue Beta. De paso revisei algunha cousiña da miña; o señor do taller en canto viu a primeira xa dixo “Íjole, ésta es de la UCI, hay que resucitarla!”, pero seguro que a deixa moi ben. Os repostos das bicicletas aquí son baratísimos e os amaños tamén: hoxe merquei unha pata de cabra e costoume 32 córdobas (1 euro) e amañar un “punchazo” son uns 7 ou 8 córdobas. Xa vos direi canto foron as dúas bicis xuntas.
Aquí as bicicletas son o transporte por excelencia, un non é nada sen ela, ademais de trasladarte facilmente tamén te sintes máis seguro paseando nela pola rúa sobretodo de noite.

E hoxe mércores tocábame escola “Salomón de la Selva”. Giuseppe, Ryan e mais eu galopando cara alá a iso das 12.30. Na zona do charco xigante fun a pé apoiada na bici, que ía polo medio da auga, e eu tentando apoiarme na beira do camiño onde parecía que o lodo era menos brando e había aínda unha pouca de altura. Librei bastante ben. Pero á volta sí que foi imposible, o pé dereito acabou por completo dentro… Os tres valentes cruzaron polo medio da auga sen moitas consecuencias pero hai que pillarlle o truco. Creo que a partires de agora vou ir en “chinelas” a escoliña e cando chegue mudareinas polas botas perfectamente limpas.

Outra cousa que me pasou foi que a miña bici non ten o gardabarros que impida que o lodo sexa escupido contra toda ti… Pois iso.

A carón da escola, onde un regato que por alí pasa, hai un pilón con auga que está continuamente saíndo por unha mangueira e alí nos refrescamos ó chegar. Hoxe había catro dos rapaces dos maiores (3º, 4º e 5º grado) con catro machetes rozando a finca, o patio; estaban botando unha man á escola. Lástima da cámara!
Os machetes son coma uns coitelos xigantes (e cando digo xigantes quero dicir enormes) que son ferramenta básica e meten un pouco de medo… Imaxinade esa escea nas nosas escolas. Impensable.

Tocoume reforzo con Kevin e Luís, dous nenos de 1º grao con moitas dificultades: Luís ten un nivel baixísimo, os números cóstanlle un montón, non é capaz de formalos do dez en diante, tamén ten un sorriso branco, continuo e precioso e uns ollos tan lindos; cando traballo cos de preescolar ás veces se une a nós; é unha dozura de “chavalo”. Kevin é distinto, con moitísimos problemas de concentración e comportamento, encantador cando está tranquilo e responde pero costa conseguir iso (sobre todo cando levas tan pouco tempo coma min e vas estar tan pouco tempo coma min); desgraciadamente, penso que debe ter unha situación bastante dura na casa; sen embargo vai máis adiantado ca Luis aínda que ten moitas carencias.

Traballei cos de preescolar, que en canto me viron entrar no recinto viñeron saudarme cun abrazo. Qué lindos! Son pouquiños, xa os vistes a semana pasada, e estaban desexando cantar.

Día de defuntos e a boa xente nica (2 e 3 de novembro)

O día de defuntos non houbo clase en Nicaragua e tamén foi a primeira vez na que en moitos traballos se deu todo o día coma festivo pois ata agora somentes libraban ata o mediodía.

Dende Ritmo en los Barrios conseguiran unha entrevista nun canal de televisión con sede en Managua, o canal 2, para un programa matinal de éxito. Foron ata alá Oscar, Quelo, o profesor Juan, Lenya e Sara xunto con varios pequenos que tocaban a frauta. Ás 8 da mañá erguinme para ver o programa e tiven que agardar ata máis das nove para ver á xente.
Fixéronlles unha entrevista non moi longa pero suficiente para publicitar o proxecto e sobre todo falar do vindeiro concerto. Oscar e Lenya foron os protagonistas da mesma e os nenos con Sara e Juan os que apareceron tocando.

Ó mediodía quedara con Quelo para ir rematar con algúns dos patrocinios e tranquilamente fomos ó centro. Facía moi bo día, para variar, pero Granada parecía Lugo os domingos; non había ninguén pola rúa, notábase tanto que era festivo, eu imaxinaba que tal vez sairían pasear ó parque ou polas rúas pois algúns locais estaban abertos sen embargo reinaba o silencio. Foi moi agradable moverse na bici sen o tráfico de tódolos días, a xente, o ruído… E iso que Granada é tranquila sen embargo nótase que é unha cidade especialmente en certas rúas, como a Atravesada ou do Comercio, a máis transitada xa que é a que desemboca no mercado, nunha das principais paradas de buses, están a maioría dos locais comerciais por aí espallados, tendas, barberías, ventas, postos na rúa de CDs, “hot-dogs”, limpabotas, os cambistas… En fin, a máis bullangueira.
Coa calor e o ir e vir apeteceunos tomar algo e Quelo comentoume dunha pequena pastelería onde servían un marabilloso doce de tres leites. Alá fomos.
Huuummm, boísimo!

Acabamos tendo unha interesante conversa acerca da actitude de algúns estranxeiros cando veñen aquí, un pouco paternalista con respecto á sociedade nicaragüense e quizais ás veces demasiado crítica ou cunha moralina insoportable.

O que creo que sobre todo hai que facer é aprender da inocencia e espontaneidade que todavía posúen e que a nosa sociedade xa logo perdeu. Polo menos o que levo vivido ata agora nos sitios a onde fun é que a xente é na súa maioría moi cordial, amable, xenerosa e de falar cariñoso; ás veces chego a un lugar e miro a alguén e ó botarlle eu un sorriso sempre me respostan con outro, a pesares de ser “chela” (estranxeira) nunca atopei a ninguén que me mirara raro ou desconfiado ou me evitara. E sobre todo, a pesares de que a educación é moi moi básica en xeral, ler e escribir, son xente tremendamente correcta no trato, ata agora tampouco din con ninguén que fose bruto ou maleducado falando, xurase ou soltase expresións malsoantes. A dozura e corrección é a tónica. Mesmo nas escolas, por moitos problemas que poida haber nas casiñas e familias, problemas que ás veces ves claramente no comportamento ou reaccións dos rapaces, endexamais ningún neno ou nena me falou inadecuadamente nin me sentín agredida de ningún xeito.
E a sinxeleza, a felicidade con tan pouco, o disfrute das cousiñas pequenas, a ilusión por aprender cousas novas, as cariñas de satisfacción e alegría (e moitas risas ás veces) provocado por algún xesto meu nas clases de música por exemplo son día a día recompensas nas que fixarse, levar para sempre e negarse a esquecer nunca.

E algo coma isto é o que me pasa na escola “Juan Diego”, a dos martes. Hoxe fun coa guitarra e todos querían que tocara, que cantara… sempre hai os “Bos días, Belén!” ó chegar ou o “Adeus Belén!” ó marchar. Eles piden polas cancións que lles gustan e son case todas. E cantan emocionados berrando e piden sempre máis.

Illa Ometepe e ensaio para o concerto (30, 31 e 1 de novembro)

Xa reservada a habitación en Zapatera, á noite do xoves acompañei a Giueseppe a casa e atopámonos co seu veciño, un rapaz novo ó que o meu amigo Giuseppe se lle ocorreu preguntarlle que outra alternativa había para ir á illa Zapatera. Resulta que Quelo me dixera que á unha do mediodía do venres saía unha furgoneta dende a gasolinera do mercado para levar ós habitantes das isletas ata o lago e alí coller unha “panga” para cruzar ata a illa. O caso é que a Giuseppe parecíalle que chegaríamos a unha hora na que non poderíamos aproveitar demasiado a tarde dese venres xa que aquí vén oscurecendo a iso das 5.30 e confiamos no seu veciño para unha alternativa máis madrugadora e aproveitable: coller un bus ata Rivas e alí un taxi ata o porto de San Jorge, onde tomar un ferry para a illa.
Así o fixemos. Ás 10.30 da mañá estabamos no porto de San Jorge. Pero… aquí veu a sorpresa: NON HABÍA FERRY A ZAPATERA! Nin que dicir ten que nos acordamos do rapaz en cuestión…

Plan B: ou ir á outra illa á que se vai dende ese porto, illa Ometepe, ou coller cara a zona das praias do Pacífico, San Juan del Sur, por exemplo.
Finalmente gañou Ometepe, a illa máis grande dentro dun lago. Unha illa por outra.

Na barca xuntámonos con outros tres españois. E qué barca, sen comentarios.

Chegamos unha hora despois a esa illa de dous volcáns: "Ometepetl" en lingua nahuatl significa  dúas montañas, "ome"=dous e "tepe"=cerro; ten forma de oito e en cada unha das súas metades érguense imponentes o volcán Madera (o máis pequeno e cunha lagoa no seu cráter) e o Concepción (segundo volcán máis grande de Nicaragua e aínda activo).
A barca atracou en Moyogalpa a iso das 12 do mediodía e decidimos coller un bus cara unha zona coñecida como Charco Verde. Eu imaxinaba que iso sería unha vila ó pé do lago, como unha zona turística con algún hoteliño. O bus chegou a un punto da estrada onde nos mandaron baixar; o único que alí había era un cartel que dicía “Welcome Charco Verde” ó pé dunha entrada cara un camiño longo. Dez minutos andando por ese vieiro entre fincas vaiadas con vacas pastando nelas e eu preguntándome que a onde ía dar. Finalmente chegamos a un recinto con cabañas de dous pisos e un restaurante baixo un gran porche de tella á beira do lago. Iso era Charco Verde.
Alí quedamos. Comemos no restaurante e fomos facer as rutas que se marcaban. E aí atopei a razón de “Charco Verde”: o lago entra por unha zona da praia facendo unha lagoa pequena cara o interior da illa e con árbores “acuáticas” (non sei cómo se chamarían) nas beiras (fixádevos nas fotos). Para cruzar esa lingua de auga hai unha pequena pontiña de madeira e alí había varios pequenos pescando con rede á maneira tradicional, por suposto vestidos. Continuando a ruta puidemos ver xigantes nidos de termitas, árbores fermosas e paxaros incribles: a urraca nica, unha fermosísima ave de ás azuis e unha pequena cresta de dúas plumas da mesma cor; e o “pato chancho”: cando os escoitamos por primeira vez pensamos que había un chancho bañándose na lagoa pero cando comezamos a subir unha pequena colina seguimos escoitando máis e máis gruñidos que xa non sabía un se eran chanchos ou focas… Finalmente resultaron ser unha especie de ánade (creo que esa sería a especie) cun pico afiado e curvo e que emite ese son impresionante, moreas deles pousados nas árbores gruñindo coma chanchos, realmente, e mirando cara o mar pousados nas árbores.
Voltamos ó hotel.

Ó día seguinte Giuseppe e Carlos (un rapaz co que nos xuntamos e que traballa para Inxenieiros sen fronteiras en Jinotega, ó norte do país preto da fronteira con Honduras) querían ir pescar. Erguéronse moi cedo.
Ó espertar fun almorzar o de sempre, o de case tódolos días aquí: gallopinto (arroz mesturado cos frijoles que tiñen o arroz lixeiramente dunha cor morada), queixo frito e ovos, esta vez sen maduro. Despois un baño no lago.
A idea para ese sábado en Ometepe era subir ó volcán Concepción, de 1600 metros de altura dos que só está permitido subir uns 1200. Voltamos a Moyogalpa e alí buscamos un guía que por 200 córdobas por cada un nos organizou a saída.
Unha furgoneta levounos ata La Concepción, o pobo onde sae a ruta cara o volcán.
Comezamos a camiñata: a primeira parte máis sinxela por ser case cha pero ai, a segunda! Subir como por unha escaleira de escalóns pequenos ou grandes, feitos por raíces ou por terra e cunha pendente máis que pronunciada onde máis que un kilómetro parece que fixéramos 10. Iso era o que parecía se por exemplo un me vía a min, literalmente empapada en suor, qué digo empapada, ¡chorreando! Foi dura a subida esa, chegou un punto no que case me arrepinto de ter aceptado pero nese momento quedaban uns 400 metros, os 400 metros peores da miña vida!

O peor de todo foi que cando por fin chegamos á zona que chaman o mirador, sentámonos sen remedio a coller folgos e estaba un pouquiño nublado; agardamos, respiramos e cando nos decatamos, a néboa cubría irremediablemente todo ó noso arredor. Foi o peor que podía ocorrer, perdemos unha vista única dende alá arriba e ese era o obxectivo primeiro.

O mellor foi todo o bosque tropical que cruzamos, as prantas, os animais e os seus ruídos e cómo non tódalas cousas que nos contou Luís, o guía: os indíxenas que habitaban Ometepe eran os “chorotegas”, adoraban á ceiba (gran árbore), facían sacrificios nos volcáns e fumaban “chiltagre”, unha folla que enrollaban para facer tabaco; ensinounos prantas con follas poderosas como remedios naturais diferentes, unhas frotándose serven como repelente de insectos e outras tiñan auténtico olor a allo, estas maceradas e tratadas non lembro cómo servían para facer cataplasmas para dores de músculos ou osos; puidemos observar ó “mono congo”, manadas deles que nos observaban dende as pólas das árbores e ruxían no medio do bosque facendo un estruendo case atemorizador; e lembrei a Fernando cando vin tantos tipos de formigas diferentes ás que vira ata agora, unhas vermellas transportando trozos de folliñas que quintuplicaban o seu tamaño, mesmo unha levaba a outra formiga subida enriba da folla, impresionante! E a máis impresionante foi unha que vin en Charco Verde destacando sobre unha vaia branca, ese sí que é un formigón xigante, os formigóns mencionados en veces anteriores non tiñan nada que ver con ese, xúrovos que era de longa coma o meu meñique, negra e cuns pedazo de dentes asomando da cabeza… Luís contou que a mordida é moi doorosa, como a dunha avespa.
E capítulo aparte son as volvoretas, cantos tipos e qué fermosas! O de que son enormes xa volo comentara, pois puidemos ver algunha con cada á como cada unha das miñas mans; dende que cheguei e as vin por primeira vez veuse á miña memoria un conto esquecido que lin de cativa, creo que era un cómic e para ser máis exactos, xuraría que era de Tintín (Miguel, axúdame!) e ocorría que os protagonistas chegaban nas súas andainas a un val que estaba ateigado de volvoretas xigantes e de moitas cores diferentes; sempre me gustaba aquela imaxe daquel lugar plagado de volvoretas de fantasía e aquí son verdadeiramente así: hai unha especialmente fermosa que era gris escura pero cando se abre por completo ten toda unha gran mancha azul brillante dun extremo ó outro, é a “morfo”; e outra é a “ojo de búho”, cun gran ollo debuxado no seu lateral inferior, desta conseguín unha boa foto; tamén está a “tigre”… Imaxinádeas acompañándoas continuamente na ruta e voando tan tranquilas ó teu arredor, magníficas.
Seica nese bosque tamén hai “mono cara branca” e “monos araña”, máis agresivos e mesmo teñen visto boas constrictor. Por sorte nós non vimos ningún destes últimos.

A baixada do volcán foi a mil por hora, seguindo a Luís coma unha frecha. As rodillas tremaban coma varas. Conseguímolo finalmente. Ó parecer a subida ó outro volcán, o Madera, é mesmo peor, son 4 horas de subida e 4 de baixada e un dos tramos afundido no lodo; pero seica compensa cando ó chegar ó cráter se pode ver unha lagoa de auga xeada no seu interior. A verdade é que despois de baixar do Concepción o noso pensamento era o de dilatar ó máximo calquer subida a outro volcán.

Para baixar ata Moyogalpa outra vez Luís conseguíunos un “rai” nunha furgoneta por 10 córdobas cada un. Xa no pobo buscamos un hostal rexentado por unha parella de norteamericanos, ben maiores, que levaban 10 anos vivindo no Caribe e viñan de Nova York. Era un sitio que en principio non chamaba nada de nada a atención pero en cambio daba gusto ver as habitacións, relimpias e cun grande ventilador no teito. Pagamos 10 dólares cada un.
Fomos cear a un restaurante, “Ranchitos”, ben posto a modo de porche de madeira e palla, como algún tipo de cabana.
Era noite de Halloween e algunha xente nova ía disfrazada pola rúa.

Á mañá seguinte había que voltar para Granada cedo porque tiñamos o primeiro ensaio de “Ritmo en los barrios” a iso das 9 da mañá. Collimos o primeiro ferry ás 6, ese sí que era unha barca en condicións e non o do primeiro día.

Un capítulo un pouco escuro desta viaxe de volta de hoxe foi o “mangante” do cobrador do bus Rivas-Granada, que nos cobrou a cada un 25 córdobas de máis, o dobre do prezo do billete! Discutímoslle que a mesma viaxe de ida nos costara 24 córdobas pero non houbo maneira, 55 córdobas nos mangou. Pero agora xa aprendín, se un non sabe o prezo co cal non está preparado para dar os cartos xustos sen ningún atisbo de dúbida, hai que preguntar a algún outro pasaxeiro e despois, no caso de que o tipo siga insistindo, definitivamente negarse a pagar. Máis tarde Quelo me diría que os dos autobuses de Managua (este facía Rivas-Managua) eran especialmente falsos (por dicilo suavemente).



Baixamos no empalme para Granada e alí agardamos un bus que fai a ruta Nandaime-Granada. E sentado atrás ía Óscar, o coordinador de “Ritmo en los Barrios”, tamén cara o ensaio. E na seguinte parada subiron a profesora e tan só tres nenos dos da escoliña “Juan Diego” (deberían ser 14). Eses tres valentes viñan completamente empapados (completamente…) xa que levaba chovendo toda a mañá: Franklin, Jason e Melva. Os únicos que se atreveron a desafiar ó tempo e que cumpriron máis que responsablemente co seu compromiso.

Non puiden evitar sentirme un pouco responsable da súa molladura… Víalos tiritar polo frío que estaban a coller. Busquei unha solución.


Ó ensaio faltaron un montón de nenos seguramente pola choiva, é que de feito aquí cando chove moito momentos previos ás horas de clase os nenos xa non aparecen. Imaxinade estar durante 5 horas coas roupas por completo molladas enriba dun… por non falar de cómo se poñen os camiños.

Portáronse xenial os que estiveron, de marabilla: atentos, escoitando en todo momento as recomendacións dos profes, facendo os exercicios de quecemento para a voz, mirando para os compañeiros das outras escolas, mesmo a afinación era moito mellor do que un podía imaxinar vendo cómo o facían nos ensaios durante as clases de música… Víaselles moi nerviosos tan só por esta proba, Melva dicíame que lle sudaban as mans.

E foi moi emocionante escoitar cada unha das cancións, sobre todo cando cantaron todos xuntos “Nicaragua, Nicaragüita”… Imaxinade o que pode ser o día do concerto, non quero nin pensalo: co esceario preparado, os profesores e colaboradores todos con uniforme de “cotona” (camisa típica) que imos poñer, as nenas que bailan cos seus traxes típicos, o Carlos Mejía cos Palacagüina… Máis de unha van precisar panos.

Este fin de semana estivo moi cargado de aventura e anécdotas.