Do Martes 17 ó Xoves 19 de novembro.

Martes:
Derradeiro día na escola “Juan Diego”, no Tepeyac. Por sela última semana de clases xa había moitos menos nenos polo que xuntamos nunha soa aula ós de preescolar, primeiro e segundo grao; despois estiven con 3º e finalmente cunha selección de 4º e 5º que quedaron ata o final pero por obrigación porque a grande maioría xa fuxiran da escola antes de tela clase comigo. Digamos que aquí todo é un pouco máis anárquico.
Coma sempre, as clases foron moi ben pero tiven que despedirme e a pesares do pouquiño tempo que estiven alí houbo algún “chavalo” dos que me deu moita mágoa facelo; foi o caso de Marta e Jordin, de 1º grao, David de 2º e Franklin, Yelsin e Jason de 4º, entre outros. Déronme uns abrazos espontáneos tan sinceros e cariñosos… non teño palabras.

A profesora Dona Chilo foi quen pechou as últimas portas e comentounos se queriamos ir con ela coñecer onde vivía. Ante esa invitación tan especial non podiamos dicir que non. Agarramos as bicicletas e fomos polo camiño que vai máis alá da escola, atravesando un sendeiro de pedras enormes que conformaban o piso desa estrada, un camiño entre bananos e outras árbores fermosas e enormes, un camiño verde verde verde con casiñas de madeira.
A casiña de Dona Chilo é moi nova, construída en bloque e moi pequena. Ten un patio tamén rodeado por bananos que lle dan sombra á terra e a un alpendre de madeira onde ten a cociña de leña e os “trastes”. Polo patio había moitas aves e entre elas destacaban as “pitas de guinea”, negras e moteadas de branco e retratadas na cerámica de San Juan de Oriente. Invitounos a un refrixerio de refresco e galletas e ía tamén ofrecernos de comer pero quedáramos con Celina e non puidemos aceptar. Unha señora encantadora a Doña Chilo, humilde profesora da Juan Diego. ¿Comentei xa que o salario dun profesor aquí son unhas 2000 córdobas ó mes?
Marchamos de contado para comezar o descenso dende o Tepeyac a Granada.

Aiii, e nesta parte comezou a odisea da semana… A bici que tan amablemente nos amañaran saíu rá! Dende que Beta a agarrou camiño de volta da casa da profesora comezou a saírselle a cadea cada dous por tres e por riba o pedal esquerdo estaba frouxo, e tan frouxo que ó pouco de chegar á estrada principal perdeuno sen remedio… Iso unido ó caso da cadea fixo que a viaxe de volta que desexábamos fose un paseo fotográfico de despedida do Tepeyac (especialmente para min) se convertira nun paseo horrible de volta do Tepeyac, baixo o sol do mediodía, por riba! O que soe levar unha media hora levounos ben máis dunha hora, o peor foi para Beta que tiña que empurrarse cos pés para avanzar.
E claro, lembrámonos da “bicoca” de cuadro que nos conseguira e vendera o tipo co que vivimos.

A marchas forzadas chegamos a Granada, cansos e esfameados, pero antes de ir comer fomos deixar a bici no taller de sempre. Ata o día seguinte tiña que quedar alí a “burra”.
Ademais había como unha plaga de mosquitos pequeniños xusto nesa zona, a beira do lago, víanse por miles voando arredor dun e facendo nubes de bichos que tentabas evitar que se che meteran por boca, nariz e ollos.
Á tarde eu tiña que ir despedirme a “Calli-Tanday”, levei uns pasteliños para todos. Din unha clase máis curta do normal e despois nos reunimos no porche e falamos un rato. Estaba Ana Mª, esa muller de Lugo que leva tantos anos loitando coa xente de aquí, e entre ela e algún dos rapaces que viven alí na casa comunal estiveron contándonos cousas do pasado das xentes que agora viven en Aguas Agrias (as familias de algúns dos meus alumnos, Luis, Marbelís e Érika, Luciano ou Yamilé).
Os seus pais viviron a revolución e a loita de fins dos 80 a comezos dos 90 na zona montañosa de Matagalpa, ó norte de Nicaragua, zona de cafetais. Unha loita contra o dictador Somoza, apoiado polo goberno Reagan. Cando a guerra rematou estas persoas seguiron sendo perseguidas polos da “contra”, guerrilleiros do bando perdedor que axusticiaban ós homes na montaña e violaban ás nenas e mulleres despois de roubalas das súas casas.
A situación era tan dura e peligrosa que centos de familias tiveron que escapar das súas aldeas e iniciaron unha loita de ocupación mediante o traballo das terras na zona de Aguas Agrias para posteriormente asentarse alí. Estes labregos e labregas mantivéronse unidos e aínda hoxe forman unha das comunidades mellor organizadas, exemplo de traballo cooperativo en grande parte producto da loita conxunta que arrastran dende fai tantos anos.

Esta historia revivirédela máis adiante na Illa Zapatera. Aquí vos deixo unha foto dos meus alumnos e alumnas e de parte da xente que traballa na casa comunal.

Mércores e Xoves:
Beta foi a Malacatoya e Tepalón.
Eu quedei encargada de ir mirar da bicicleta. Pedinlle a Celina que me acompañara e as dúas asistimos á confirmación do desastre do famoso e tan fantástico cadro da bicicleta: estaba soldado!
Toma! O cadro vello precisamente partira por estar soldado e acabábannos de vender outro igual e por riba co mesmo problema, menudo cara o tipo!
Ademais houbo que pagar as pezas novas do pedal e discos dianteiros co que finalmente fixemos (entre cuadro, o agradecemento ó tipo e isto último) un desembolso de 420 córdobas!!! Con eses cartos case podiamos mercar dúas bicis “enteiras” de segunda man…
O cabreo co que regresei á casa era monumental e foi medrando a medida que comprobaba como o problema da cadea realmente non estaba solucionado, un problema de axustes na montaxe do cadro.

Esa tarde non puiden ir a “Salomón de la Selva” pois Beta levara a outra bicicleta ata a casa comunal. E esa outra bicicleta tampouco estaba nada ben dos pedais co cal tiña tal pánico a que se me rompera polo camiño de furados, pedras e charcos que hai que facer dirección a “Salomón” que preferín non voltar tampouco o xoves e aproveitar para devolvelas bicis o máis enteiras posibles á escola onde nolas deixaran.
A verdade é que o xoves pola mañá amanecín bastante disgustada por todo, polo da bicicleta e a impotencia de non poder solucionar case nada pero sobre todo por non irme despedir a “Salomón” dos profesores e dos nenos, especialmente dos de preescolar e 1º grao cos que tivera máis relación.
Chamei a Giuseppe, conteille a historia e pedinlle que se despedira por min.

Esa mañá do xoves propúxenlle a Beta ir visitar os pobos artesáns de Catarina e San Juan de Oriente. Despois de comer fomos devolvelas bicis e o profesor Mario agradeceunos moito os amaños que lles fixéramos.
Quedábanos un importante encargo por resolver. Non sei se lembrades que no meu primeiro fin de semana aquí en Granada Quelo me levara en bici coñecer un centro de menores que hai ó final do camiño do lago, “Los Quinchos, Casa Lago”, onde os rapaces facían artesanía de hamacas e pulseiras. Eles nos pediran un balón de fútbol sala para xogar alí e eu fixéralle o encargo a Beta de traelo dende España pois aquí son moi difíciles de conseguir e bastante caros.
Como xa non tiñamos bicis tivemos que agarrar un taxi, acordar un prezo con el por levarnos ata alí, esperar uns minutos a entregar o balón e volvernos traer ata o centro. Tamén foi unha xogada a do taxista, primeiro díxonos 50 córdobas por todo e estando xa no coche volteille preguntar que en canto quedáramos e vai e me di que 80 córdobas! Deixémolo aí.

Chegamos á entrada do centro e alí estaban algúns dos rapaces que eu coñecera, entre eles Sergio, un que eu lembraba especialmente. Rapidamente baixamos do coche, recibíronnos con abrazos e de seguido adiviñaron por qué estabamos alí; tiñades que ver as súas caras e as reaccións, voltaron a abrazarnos de tal xeito que todos os malos rollos dos dous últimos días desapareceron de golpe.
Foi unha mágoa que todo fose tan rápido porque nin puiden saudar ó profesor Ricardo, que estaba por alí e co que tivéramos tamén unha bonita “platicada” naquela visita e mesmo nin me decatei de sacarnos unha foto cos rapaces. Cando o taxi xa arrancara vimos sáir ó profesor e pedinlle a Beta que sacar unha foto de todos dicíndonos adeus, non saíu moi ben por ir dentro do coche e en movemento pero alomenos teño algo para recordar.