Últimos días Nicas, a despedida.

Dende a última entrada pasamos o último fin de semana nica en Ometepe, a illa dos vocáns.

Cruzamos ata alí en ferry e como apunte anecdótico, unha hora de ida con videoclips de Enrique Iglesias e (atención!) unha hora de volta con outro de José Luis Perales! Imposible durmir.

Fai máis dun mes xa estiven alí con Giuseppe e Carlos, cando a extenuante subida ó Concepción. Pero Beta tiña que coñecelo lugar, así que aproveitamos para visitar o outro extremo da illa, a zona de vento máis salvaxe na praia de Sto. Domingo.

Aproveito para mandar unha mensaxe a tódolas persoas de espíritu viaxeiro (que creo que non o fixen en todo o tempo que levo escribindo aínda que supoño que as miñas fotos eran proba disto) para que se animen a visitar Nicaragua, o que vin é para darlle un bo repaso, do Pacífico ó Atlántico cruzando polo interior, merece moitííííííísimo o esforzo de 15 horas de avión e por riba é moi económica. E se alguén quere indicacións, aquí me tedes para o que poida aportar.

Preto desta praia de Santo Domingo hai unhas pozas de auga volcánica (fría...) coñecidas como "Ojo de Agua", un remanso de paz ó pé dunhas augas clarísimas nas que foi un pracer dobre bañarse, dobre porque estivemos sábado e domingo pola mañá (repetimos de tanto que nos gustou).

A praia de Sto. Domingo é unha zona á beira do lago na que hai varios lugares de hospedaxe para turistas e comedores. Sitúase xusto na estrada (bueno, novamente por chamala de algunha maneira chamámoslle estrada) que cruza a illa comunicando os dous cerros (Concepción e Madera) e polo tanto as poboacións que neles viven. Tremenda a situación da que é a estrada principal, tremenda... Por ela pasan as bicis, furgonetas, busetas, motos, vacas, cabalos... pois iso, tódolos habitantes da illa.

Foron uns últimos días de relax para xa afacerse á idea de que hai que abandonar este país. A verdade é que se me fai todo estrano: o tempo que levo aquí paréceme agora un suspiro, ás veces cóstame crer todo o que vin e vivín cando reviso os centos de fotos e vídeos que fun facendo ó longo destes dous meses. Realmente é un lugar acolledor, cun ritmo de vida tan tranquilo (madialeva, co calor que vai como para andar ás présas...) que invita a quedar por moito máis tempo e coñecelo enteiro. Esa é unha mágoa que levo, non ter coñecido tantos lugares de seguro tan fermosos e non coñecer esta cultura tanto como me gustaría; pero non reina o pesimismo en min senón a alegría de sentirme realizada co que me propuxen e coas expectativas máis que colmadas, dende  aquelas profesionais ata as persoais, quizais as máis importantes, non?

Son moitas as cousas que levo comigo, imposible explicalas intentando concentrarme co sonido do reggaeton de fondo neste cíber da rúa do Comercio.

E triste? Pois para qué negalo, sí que me sinto triste pero tamén iso é bo porque como tamén lle dicía a Celina (se nós sentimos un vacío cando os deixamos por uns días de viaxe, imaxinade ela na casa) se as despedidas doen significa que o que as precedeu foi moi moi bo, para min para sempre inesquecible.

Aiii...

ATA SEMPRE, NICARAGUA!!!

2 de Decembro: praia Majagual, hummmm...

Ás 10 da mañá collemos o transporte para a praia.

Onte esquecín comentar algo importante acerca da fauna que hai nestas praias, os pelícanos. Bogan nas ondas entre voo e voo, algúns máis acrobáticos nos que se lanzan en picado contra o superficie do mar e noutros parecen xogar coas crestas das ondas imitando ós surfeiros. Son un espectáculo en primeira liña de praia.

Este mércores foi sensacional. Un auténtico día de praia, redondo, perfecto, marabilloso nunha bahía de ensoño.

(Estaba intentando poñervos fotos pero saen moi pequeniñas no blogue así que se queredes ver algo podédelas atopar en internet, serán moito mellores)

Majagual é unha praia solitaria a carón de Madera, moito máis concurrida, así que practicamente a disfrutamos para nós sós.

A auga ten a temperatura ideal para estar nela durante horas.

Vivimos o solpor completo do Pacífico dende dentro e dende fóra das augas nicas.

Mañá cara Ometepe.

Do 30 de Novembro ó 1 de Decembro: San Juan del Sur.

Onte decateime de que estabamos a facer un traxecto máis longo do normal cando xa estabamos montando no bus que vai de Granada a Rivas; quero dicir que dende Managua podiamos ter collido xa un bus directo a Rivas e non lembrei que o había e fomos por Granada. Bueno, qué se lle vai facer.

Chegamos a San Juan del Sur nun bus que collimos nun empalme de Rivas, noutro traxecto ateigado de xente, no que nos tocou ir de pé e no que o cobrador que vai pasando polo corredor de asento en asento era bastante (suavizando) gordecho, por riba!

Finalmente baixamos no nosos destino a iso das 5.30. Fomos ata a zona da praia e descubrimos o super turístico que é este pobo. É unha bahía bastante pechada, hai dúas montañas en cada extremo, a da dereita coroada por un Cristo enorme que lembra ó Corcovado de Rio de Janeiro, fondeadas na auga un montón de embarcacións de recreo e ó pé da praia bastantes "ranchitos-chiringuitos". Non nos gustou.

Despois de buscar un hostal moi acolledor rexentado por unha señora moi simpática (Hostal Nina), fomos cear e ata o día seguinte.

Hoxe buscamos transporte noutro hostal (Casa Oro) onde amañan desplazamentos ás praias dos arredores cara o Norte e o Sur de San Juan. Escollimos cara o Norte e fomos á Bahía de Majagual, á praia Madera.

Acompañados por un montón de guiris surfeiros e as súas táboas, collimos rumbo á costa máis salvaxe de por aquí.

Unha vez alí fuximos do campamento base surfeiro e adentrámonos na praia, así descubrimos que era moito máis longa e solitaria camiñando máis alá.

Acampamos baixo un ranchito abandoado que debeu de ser un antigo bar. Probamos a auga e descansamos ata que nos entrou a fame. Para solucionar esto último camiñamos un pouquiño máis ata ver un cámping cunha entrada cara un camiño que conducía a outro ranchito de comida nica.

Comemos moi ben.

Gustounos o lugar e decidimos buscar aloxamento para durmir ó pé da praia polo menos unha noite. Iso será mañá. Reservamos nun hospedaxe alí ó lado. O encargado contounos que a praia de Majagual quedaba virando á esquerda e xa me falaran moi ben dela así que non puidemos agardar máis para vela.

E qué fermosa! E moito mellor para nadar, máis tranquila que a Madera así que non había tanto guiri surfeiro, e con todo os meus respetos para os surfeiros pero é que andamos buscando outro tipo de ambiente, con menos aglomeración de xente e corcho.

Hoxe durmimos en San Juan, mañá no paraíso, ou case.

Do 28 ó 30 de Novembro, finalmente León.

Esquecéusenos comentar de Estelí que como pobo non ten case ningún atractivo, agás o Parque Central e a Catedral pero o resto é un discorrer de rúas con comercios de roupa americana e zapatos en casas dunha soa pranta carentes do pasado colonial de Granada ou León, que foi finalmente o noso destino dende o Sábado.

Recibimos a Sara diante da Catedral de Estelí e houbo cambio de plans e en vez de ir á Estanzuela marchamos directamente para León. Valoramos que era mellor aproveitar os dous días ben alí que non ir ás présas e correndo o domingo a León xa que Sara tiña que estar de volta en Somoto o luns ás 2.

Despois de comer relaxadamente e poñernos os tres ó día, emprendemos a viaxe León nun autobús que tiña os altofalantes tan grandes como as rodas! Un bus deses escolares amarelos americanos dos anos 60 ou 70 (vai ti a saber...)  no que nos puxeron un DVD cos grandes éxitos en vídeoclip do reggaeton e marchamos dúas horas sufrindo os distorsionados graves que facían retumbar a chatarra do chan.

Sara deu por falar co seu acompañante e pedíulle datos sobre León e cando eu me unín á conversa ocorréuseme preguntarlle polos "hervideros de San Jacinto" que coñecera por internet e me parecía interesante visitar; resulta que estaban no camiño a León, uns 20 kms antes, así que cuadrábanos perfecto facer unha parada nesa vila, visitar o lugar e despois continuar cara León. Así o fixemos.

Nada máis entrar no pobo veu recibirnos un neno correndo preguntándonos que se podía ser o noso guía, claro! A él uníronse outros sete cos que acabamos paseando entre as "fumarolas", ata nos ofreceron unha bolsa chea de barro con marabillosas propiedades para a pel e os "piquetes" de zancudos (ai, abríronseme os ollos de desexo...) pero resultaba difícil cargar con aquel fardo de barro fervendo recén recollido dun furado volcánico.

A visita foi breve pero agradable, os nenos de aquí fanse querer dende o primeiro momento.

Voltamos coller o bus. Chegamos a León e buscamos hostal. Xa instalados demos un pequeno paseo ata o restaurante vexetariano que nos suxerira o señor do bus e que nos decepcionou un pouco. O mellor un guitarrista e cantante que nos deleitou cun concerto privado e que o facía realmente ben, mesmo nos cantou a Aute coa súa peculiar voz rasgada.

Ó día seguinte, domingo, marchamos á praia de Las Peñitas nun bus (amarelo deses...) cargado ata os topes de seres humanos apiñados coma sardiñas en lata, os polos que van ó matadeiro case van máis cómodos (con todo o respeto para os pobre poliños que van ó matadeiro). Un non entende cómo son capaces de seguir deixar entrando xente, e veña máis xente... e cando parece que non colle ninguén máis aínda meten a unha rapaza preñada á que lle asoma a barriga pola porta, un saco de sabe Deus qué e un feixe de sillas de plástico! Increíble, e a xente non di nada, bueno, corrixo, houbo un valente que alá polo medio do corredor berrou que xa estaba cheo como media hora antes de saír pero con esa excepción e mais nós que tamén fixemos algún comentario ninguén máis dixo nada.

Pero por fin chegamos á praia, ó Pacífico.

Disfrutamos dun día de praia para o que non teño palabras, na miña vida pasei tanto tempo dentro da auga. Foi realmente unha gozada meterse por fin nese Oceáno.

Outra manada de nenos pasou a metade da tarde xogando con nós.

Chegamos todos un pouquiño queimados á habitación (tranqui, mami, que temos cremiñas e tampouco foi para tanto).

Hoxe luns emprendemos camiño cara San Juan del Sur e as praias dos arredores.

Ata nova crónica!

26 e 27 de novembro: camiño a Estelí.

Iniciamos a nosa breve viaxe por terras nicas.

Ás 8 da mañá collimos buses cos seguintes itinerarios: Granada-Masaya, Masaya-Tipitapa, Tipitapa-Matagalpa e finalmente Matagalpa-Estelí.

A rota vai percorrendo a vía coñecida como Panamericana, que cruza América Central. E dende Tipitapa comezan as montañas a aparecer ó lonxe ata xa a estrada ir incrustada entre elas a partires de Matagalpa.

A idea primeira era facer noite nesta cidade e coñecer unha finca de café de Comercio Xusto que había en San Ramón sen embargo mudamos de parecer nada máis chegar. Entre que chovía e non nos pareceu moi atractivo o lugar, decidimos seguir rumbo ó norte cara Estelí e aproveitar así máis o tempo.

O camiño en bus foi interesante por ver paisaxes novas e pola ambientación que os vendedores e predicadores ambulantes (incluído un cantante...) crean entre cada parada, realmente delirante cando todos suben e comezan a canturrear os seus productos dese xeito tan gracioso co que aquí se anuncian.

Toda esta área é de cafetais e ó longo da estrada pode un ver grandes naves precedidas por grandes esplanadas onde persoas traballan organizando grandes cantidades de café.

Chegamos a Estelí a iso das 4 e buscamos hostal. Sempre asesorados pola guía, fomos dar ó Sacuanjoche. Alí estamos por 100 córdobas cada un.

Estelí é agradable por ser moito máis tranquilo, limpo e ordenado ca Granada, non sei se isto é debido á diferencia que soe haber entre os "nortes" e os "sures". E é moi curiosa a súa organización das rúas, a partires do parque central (común en tódalas cidades nicas) distribúese coma unha cuadrícula perfecta cara os catro puntos cardinais e as rúas non teñen os típicos nomes de rúas senón que se chaman 1ª Noroeste, 2ª Sureste... e así cada unha. Hoxe preguntamos que por qué e a resposta foi que ó ir medrando a cidade quixeron poñerlles nomes pero que a xente nunca os empregaba co que acabaron por chamalas así oficialmente.

Outra cousa moi rica é a temperatura, ai qué descanso, non suamos en todo o día! Esta zona montañosa central é moito máis fresca ca o resto do país.

Esta mañá acudimos a un lugar de información chamado Casa Estelí onde nos comentaron cómo facer para ir a tres lugares interesantes nos arredores. Descartamos a reserva Miraflor porque requeriría saír de aquí polo menos ás 6 da mañá se é que queriamos voltar no día, que era a idea, así que optamos por ir a outro lugar chamado Pueblo Nuevo, dende onde coller un bus ata outro chamado El Bosque no que se supoñía que había un xacemento paleontolóxico de bastante interese.

Ás 9:45 saíu o bus cara Pueblo Nuevo. Chegamos en torno ás 11.30 da mañá e fomos ó concello preguntar polos guías para o xacemento, tal e como poñía a LonelyPlanet. Ó preguntar o que fixeron foi mandarlle ó señor de mantenemento que nos guiara ata a Casa da Cultura onde unha tal Marta era a encargada de organizar esas cousas; pero a tal Marta non estaba entón pasamos ó plan B: na guía dicía que en casa "Doña Selina" daban de comer "comida corriente" (así lle chaman) e mais amañaban tamén o dos guías e alí nos levou.

A nosa primeira sorpresa foi ver cómo era "Doña Selina", o lugar, unha casa particular onde no patio había dúas mesiñas para comer e mais unha cociña de leña ó aire libre onde unha rapaza preparaba as famosas "tortillas". Un lugar moi curioso. Alí comentamos o que queriamos e a filla de Doña Selina nos presentou ós conductores do bus que estaba aparcado diante do restaurante e que alí estaban almorzando, eles facían a ruta pola estrada (camiño de terra, pedras e furados) que ía ata o Bosque. E xa nos dixeron que sí nos levaban, que coméramos tranquilos que agardaban por nós (¿!).

A comida que nos ofreceu Doña Selina estaba boísima: arroz, frijoles, ensalada e guacamole con acompañamento de 2 tortillas e fresco de "avenita" para beber. Todo por 30 córdobas cada un.

Subimos ó bus e a viaxe foi de case unha hora entre campos de tabaco (seica de Estelí é un dos tabacos máis importantes polo menos de CentroAmérica), bosque e as pequenas e tan humildes casiñas familiares feitas nesta rexión de adobe e ladrillo.

A distancia non era moita dende Pueblo Nuevo pero a velocidade do bus non pasaba dos 10 por hora...Chegamos unha hora máis tarde e descendimos dese bólido diante dunha pequena ponte colgante á beira do camiño. Alí dixérannos que tiñamos que preguntar por un señor que vixiaba o lugar. Nada máis cruzar a ponte veu ó noso encontro e levounos ata a parte de arriba do pequeno cerro onde se supoñía que estaban os restos, e digo se "supoñía" porque alí non había NADA, bueno, escusando pola "suposta" pelvis dun "megaterio" (especie de oso perezoso de 6 metros existente hai 32.000 anos), a verdade é que indistinguible do resto do pedregal que había naquel furado.

Seica os restos xa descubertos están en Managua para ser restaurados. E as instalacións eran bastante boas (e todavía sen rematar) para o lugar perdido do mundo onde fomos dar, parece que teñen moitos plans con este xacemento pero todos para despois da nosa visita.

Ás dúas pasaba de novo o bus de volta que xa dende aí nos trouxo directamente a Estelí.

Total, que o máis interesante do día foron os "divertidos" e bonitos traxectos en bus observando os personaxes que por estes pululaban.

Mañá chega dende Somoto Sara, a rapaza de Lugo coa que coincidíramos o domingo nas isletas. A idea é ir ata a reserva natural do Tisey, con rutas a miradores e un salto de auga chamado Estanzuela. Probablemente durmamos alí.

E xa vos seguirei contando.

Do 23 ó 25 de Novembro: Aguas Agrias, Monimbó e taller en Managua.

Esta entrada quizais poida ser a última que faga polo menos con fotos. Mañá xoves iniciamos a nosa breve viaxe por parte de Nicaragua. Finalmente non poderemos cumplir coa nosa idea de chegar ata o Atlántico baixando o Río San Juan, que fai fronteira con Costa Rica e é obxecto de enemistade entre os dous países. Así que o plan é subir polo centro do país cara o Norte pasando por Matagalpa, Estelí, León e baixar pola costa do Pacífico ata case a fronteira para despois probablemente voltar cara a illa Ometepe, na que eu xa estiven pero non coñecín apenas e así tamén pode disfrutala Beta.

Vós mirade de cando en vez a ver se consigo ir contándovos algo de cómo nos vai pero probablemente non voltedes ver tantas fotos como ata agora. Algún día tiña que chegar a despedida.

Gracias a toda a xente que sei que cotilleou as miñas andainas nicas pois dese xeito e sen sabelo me axudaron, apoiaron e acompañaron o tempo que aquí estiven.

Luns:

Coñecín Aguas Agrias.

Fun cos de “Calli-Tanday” por fin coñecer esa comunidade. Xa vos falei dela na entrada anterior. Está situada nun enclave fermosísimo cun río que forma varias pozas de augas máis que cristalinas.

Nesta ocasión estaban cun proxecto de construcción dunhas coelleiras (Beta participou neste) para tentar o reparto de coellos entre as familias para que consuman outro tipo de carne e mais tiñan tamén unha charla de sexualidade para as mulleres e adolescentes da comunidade.

Entre outros proxectos xa postos en marcha están o do comedor escolar, o forno, o de turismo sostible para visitar a zona do río e comezando o de hortos.

Nesta ocasión tamén lles levamos marañóns, árbores de anacardo cos que intentar a súa producción ó parecer moi ben pagado neste momento.

Foi outra visita moi interesante que rematou cun reconfortante e refrescante baño no río.

Martes:

Fomos rematar recados a Masaya e de paso aproveitamos para coñecer o famoso barrio de Monimbó (isto é para Lupe), do que Ernesto Cardenal dixo no seu día “Monimbó es Nicaragua”.

É un barrio de descendencia chorotega, indíxena, e que todavía hoxe conserva algunhas pecualiaridades desa antiga cultura como o Consello de Anciáns, pero sobre todo é coñecido por significar unha loita importantísima contra os lastres da colonización e especialmente contra a Garda Nacional durante a Revolución de comezos dos 90.

O pobo armouse de valor e fabricou armas caseiras coas que se defender dos abusos que sofrían. Morreron moitos civís que deron a súa vida pola liberdade e nas rúas erguéronlles homenaxes.

Mércores:

Hoxe era o taller en Managua para a organización Música en los Barrios.

Ás sete da mañá saímos para esa gran cidade e despois dunha hora en autobús por fin chegamos. A verdade é que non vimos moito pero o que vimos non me gustou nada, supoñíase que estabamos no centro e aquelo non tiña nin pés nin cabeza; parecía un polígono industrial máis ben situado ás aforas que o centro da cidade. E por non falar do tráfico e o caos que parecía reinar por tódalas rúas polas que pasabamos.

Demasiado bulliciosa, desordeada e pouco agradable, con moita sensación de inseguridade. Nada que ver coa histórica Granada.

O taller foi nunha tenda de música chamada BansBach, nunha aula de piano ó fondo do local. Asistiron profesores nicas da organización e unha voluntaria alemana que vai quedar durante un ano traballando alí, bendito ánimo o seu!

Dende as 9.30 ata as 5 fixen os dous talleres de Granada, con descanso no medio, claro.

E con isto xa por fin remato os meus compromisos e traballos aquí. Agora a disfrutar dos días que me quedan.

Do Venres 20 ó Domingo 21 de Novembro, Illa Zapatera.

Venres:
Esta mañá tiven que dar outro taller para os profesores, nesta ocasión de cancións infantís. Foi máis breve que o outro de percusión corporal pero estivo moi ben tamén, preparara algunhas cancións con guitarra e estívenas ensinando a uns cantos profesores que viñeron.
E aprobeitei para despedirme da xente que alí estaba e agradecerlles a súa amabilidade e o ben que me atopei con eles dende que cheguei. E sorpresivamente recibín un regalo de agradecemento tamén para min.

Tivemos que marchar case correndo da reunión porque tiñamos que estar ás 12 do mediodía onde a estación de servicio Palmira a carón do mercado. Alí agardábanos un tal Lexter que nos ía levar en furgoneta ata o lago onde tomaríamos unha panga para ir ata a illa Zapatera.
Agardamos a que se reunira a xente que con nós tamén ía viaxar e fomos coller a furgo.
Montamos na parte de atrás con varias mulleres e nenas que viven nesa illa e viñeran ese mesmo día ata Granada ou que estudian aquí e voltaban de fin de semana para a illa. Ían cargadas con comida e outros enseres.
Chegamos onde se colle a lancha e a nosa sorpresa foi ver que non era cuberta, tratábase dunha lancha sinxela de madeira, duns 10 metros de longa, cun gran espacio no medio para poñer a mercancía e onde nós puxemos as nosas mochilas, despois cubriron todo cun gran plástico negro para que nada se mollase.
A seguinte sorpresa foi averiguar que a viaxe duraba dúas horas!

Nada máis montar as mulleres comezaron a sacar toallas e chaquetas coas que se cubrir, claro, era pleno mediodía e iamos estar navegando dúas horas a pleno sol e Beta e mais eu tan só levábamos as gorras, as gafas de sol e por sorte unha capa de protector solar.
A viaxe comezou entre as isletas e estaba sendo tranquila, mesmo as mulleres sacaron o almorzo e comeron na lancha. O sol era moi forte e eu decidín sentar no chan da lancha á sombra e cando non levaba nin un minuto alí abaixo sentada sentín un bandazo e erguinme de súpeto para comprobar que a calma da auga cambiara e que as ondas non eran pequeniñas; foi ó pasar a zona das isletas cando o oleaxe cambiou, Beta e mais eu estabamos asombrados co cambio de ritmo da lancha (por non dicir que un pouco asustados, ata que nos acostumbramos…) pero tranquilizaba ver que as mulleres e os nenos seguían tan tranquilos nos seus lugares, entre elas viaxaba unha señora que alomenos tiña 80 anos, velliña velliña; e un neno e unha nena xogaban na proa, no extremo da lancha asomados á auga e movéndose alí coma quen xoga en terra firme. Supoño que a costume e a obrigación desa única opción de viaxe a casa para esas xentes fan que un normalice algo que para nós era estrano.

Chegamos á illa.
Zapatera é parque nacional por razóns de aventura e antigüidade, lugar de culto dos indígenas chorotegas onde foron atopadas moitísimas estatuas precolombinas e petroglifos. Alí hai unhas dúas comunidades repartidas pola illa.
Nós atracamos no pequeno malecón de Sonzapote, onde vive a comunidade do mesmo nome e que traballan dende fai tempo apoiadas por diferentes organizacións e persoas en proxectos moi interesantes: a casa de mulleres, onde fan artesanía e co que gañan invirten nun fondo de saúde, alí tamén fan as reunións da comunidade e fomentan a cooperación e organización entre eles por exemplo á hora de traballalas terras e vender o que producen, e tamén levan un proxecto de turismo sostible moi interesante que foi a onde acudimos nós.
Ofertan lugar onde durmir e tres tempos de comida nun lugar impresionante con vistas ó lago, o Mombacho, a costa de Granada e a illa o Armado. Nunha cabana moi sinxela está o dormitorio e hai un “ranchito” grande onde colocan un par de hamacas para descansar.
Tamén teñen a opción de facer tres rutas pola illa, a subida ós dous cerros e a dos petroglifos. Nós fixemos a subida ó cerro máis pequeno, o Bandera, e mais a dos petroglifos, guiados por un veciño da comunidade, Felícito (ou Licho).

Á marxe de toda a beleza do lugar (árbores, aves…), está a historia humana de Zapatera: hoxe son unhas 17 familias as que viven na illa, unhas 7 en Sonzapote e foron moitas máis as que chegaron alí, cando? Pois fuxindo da sanguinaria “contra” despois da guerra e revolución. Francisca, a muller que nos preparou a cea do venres, contounos que tiveron que marchar por medo, dous dos seus irmáns foron asasinados. E coma ela, tódolos demais.
A maioría das familias non se acostumaron a vivir en Zapatera, polo aillamento, polas dificultades que entrañaba traballar alí (é zona volcánica e o chan polo tanto moi pedregoso) pero as que quedaron lograron saír adiante e son un exemplo de esforzo inmenso. Se coñecérades o “camiño” que teñen que percorrer para vir ó hospital, ó mercado ou a estudiar… ah, e teñen escoliña en Zapatera e por certo ben bonita, moi ben coidada, o profesor ten que quedar alí nun cuartiño anexo á aula para voltar os sábados a estudiar a Granada.
Foi unha visita marabillosa.